منبع طب خالص اسلامی قران کریم،احادیث و ادعیه معصومین (ع)،سیره و روش انبیا و امامان (ع )می باشد که در مجموعه هایی مانند سماالعالم تالیف علامه مجلسی( ره) و رساله ذهبیه منسوب به امام علی بن موسی الرضا (ع) و... جمع اوری شده است.این در حالی است که منبع متد های طب سنتی نگاشته حکما و اطبا و دانشمندان می باشد که از ان جمله کتابهای قانون ابن سینا و الحاوی رازی و خلاصه الحکمه عقیلی را می توان نام برد.اما در پزشکی دوره اسلامی تا کنون آن قدر طب سنتی و طب اسلامی با هم امیخته و گره خورده اند که ما انها را جدا از هم در نظر نمی گیریم و از آن به عنوان طب سنتی ایرانی-اسلامی یاد می نماییم.

بهداشت دهان و اهمیت مسواک: رسول اکرم (ص): اگر کسی به استفاده ی دو چوب(مسواک و خلال) مداومت ورزد از شکنجه ی انبر (وسیله کشیدن دندان)در امان خواهد بود.(الصریح فی طب النبی المصطفی ص ج یک)
رسول اکرم (ص) حداقل دفعات مفید مسواک زدن در شبانه روز را دوبار می دانند و یکبار را کافی نمی دانند و بهترین آن را سه بار می دانند. با بررسی احادیث طبی صادر شده از پیامبر (ص) از فواید دوبار مسواک زدن در روز این موارد می باشد:عمل به سنت انبیا،صد برابر شدن اجر نماز،زدودن فقر،خوشبویی دهان و تقویت حافظه و قوت درک و فهم و هضم بهتر غذا و برطرف شدن درد دندان و پیشگیری از بیماری دهان و لثه و نزدیکی ملائک به شخص و همراهی آنان.
در روایات امده است که دندان ها هنگام جویدن غذا با آن آلوده می شوند و باقی ماندن ذرات غذا باعث بوی بد دهان می گردد و این بوی بد دهان سبب فساد عملکرد مغز می باشد.
علت خرابی دندان در روایات: طبق متون طب اسلامی مهمترین علل خرابی دندان ترک مسواک زدن،ترک خلال بعد از مسواک،زیاد خوردن شیرینی و غذاهای شیرین،بستن لبها در هنگام خواب،بیش از حد یا نامناسب مسواک زدن،مسواک زدن در حمام(زمانی که لثه ها پرخون شده است)،خوردن غذای گرم بعد از غذای سرد،خوردن اب سرد بعد شیرینی،جمع کردن ماهی و تخم مرغ با هم در معده می باشد.
علت بدبویی دهان در روایات: مهمترین علل در روایات خوردن خون و خونابه،خوردن خمر،مسواک زدن در بیت الخلا(احتمالا به علت پرخون شدن لثه ها باعث اسیب به لثه و امادگی برای عفونت آن می گردد) ،شستن دندان ها با مواد پاک کننده و شوینده دست مانند صابون و اشنان،باقی ماندن غذا در لابلای دندان ها و مسواک نزدن و خلال نکردن که بیماری لثه را بدنبال دارد،می باشد.

نکات: منظور از مسواک طبق تاکید پیامبر اسلام (ص) استفاده از چوب های لطیف لیفی است که منظور چوب درختچه اراک یا درخت زیتون است.و در دستور امام رضا (ع) باید از مجموعه لیف یا الیاف آنها استفاده گردد. بهترین و مرغوب ترین چوب اراک مربوط به گیاه اراکی است که در عربستان می روید البته انواع دیگر آن در پاکستان و جنوب ایران می روید اما نوع عربستانی مفید تر و معطر تر است زیرا شاخه های آن زیر شن های روان صحرا مدفون شده و بسیار خوشبو می گردد که علامت افزایش مواد موثره ی آن است.اما مسواک پاکستانی،چنین نیست.امروزه در کشورهای پیشرفته از پودر اراک در خمیردندان های گران قیمت استفاده می گردد. روش استفاده: ابتدا سر چوب اراک را 1-2 ساعت در استکان آب تمیز قرار می دهیم.بعد پوسته رویی را کنده باقیمانده را ریش ریش می نماییم.چوب زیتون نیز برای رفع جرم بسیار مفید است.البته مسواک زدن با چوب های دیگر خصوصا نی و مورد ،انار و چوب درختان شکوفه دار(ریاحین) در روایات نهی شده است.در روایات بهترین مکمل برای مسواک با چوب اراک،خلال بعد غذا است که طبق روایات باعث سلامتی دندان و لثه و افزایش رزق می گردد.البته همیشه دقت کنیم خونریزی بعد خلال کردن نشانه وجود جرم دندان است که برای آن مسواک با چوب زیتون سفارش شده است.در عربستان نوعی گیاه درختچه ای بنام خلال با چوب باریک وجود دارد که مناسب این کار است اما از چوب دیگر به غیر از انواع نهی شده هم می توان استفاده نمود.خلال های چینی اگر از چوب خیزران(نوعی نی) باشند برای دندان ضرر دارند. از مواد نادری که تحلیل لثه را جبران نموده و آن را به شکل اول برمی گرداند مواد موثره ی گیاه اراک می باشد.از مواد موثر دیگر برای تقویت لثه ها خصوصا هنگام لق شدن دندان ها گیاه سعد کوفی است که برای استفاده باید آن را پودر نموده و لثه ها را چند دقیقه ای با آن ماساژ داد،در جاهایی که لثه تحلیل رفته مانند محل کشیدگی دندان می توان از قرار دادن پودر آن در موضع بهره برد.

نویسنده: مهندس مهدی کرمانی
مدرس سلامت و طب سنتی-اسلامی مرکز آموزش سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی استان قم